Spis treści

Modyfikacja: 2025-03-04

Układ równań liniowych

Układ dwóch równań liniowych z dwiema niewiadomymi \$x\$ oraz \$y\$: \[\begin{cases} a_1x+b_1y=c_1 \\ a_2x + b_2y=c_2 \end{cases}\]

gdzie liczby \$a_1, b_1, c_1, a_2, b_2, c_2\$ nazywamy współczynnikami.

Aby rozwiązać układ równań szukamy takiej pary liczb \$(x;y)\$ aby po podstawieniu za \$x\$ i \$y\$ do obu równań w układzie był on zawsze spełniony.

Metoda podstawiania

Jedną z metod dobrze znaną jest metoda podstawiania: wyliczenie jednej zmiennej zależnej od drugiej z jednego równania i podstawienie do drugiego równania.

Rozwiąż układ równań \$\begin{cases} 5x+y=20 \\ -x-2y=-13 \end{cases}\$
Np. z pierwszego równania wyliczamy "y" i podstawiamy do drugiego równania. \[ \begin{cases} y=20-5x \\ -x - 2*(20-5x)=-13 \end{cases} \] Wyliczamy "x" z drugiego równania. \[ \begin{cases} y=20-5x \\ -x - 40 + 10x = -13 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} y=20-5x \\ 9x=27 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} y=20-5x \\ x=3 \end{cases} \] Podstawiamy "x" do pierwszego równania i mamy szukaną parę liczb \$(x;y)\$. \[ \begin{cases} y=20-5*3 \\ x=3 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} y=5 \\ x=3 \end{cases} \]

Metoda przeciwnych współczynników

Kolejną dobrze znaną metodą jest metoda przeciwnych współczynników: Przekstałcamy równania tak, aby przy wybranych niewiadomych w obu równaniach były przeciwne współczynniki, a następnie sumujemy jednomiany podobne redukując jedną niewiadomą.

Rozwiąż układ równań \$\begin{cases} 5x+y=20 \\ -x-2y=-13 \end{cases}\$
Mnożymy drugie równanie stronami przez pięć otrzymując przeciwne współczynniki przy niewiadomej "x": \[ \begin{cases} 5x+y=20 \\ -x-2y=-13 \ /*5 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} 5x+y=20 \\ -5x-10y=-65 \end{cases} \] Sumujemy wyrazy podobne i wyliczamy "y": \[ \def\arraystretch{1} \begin{array}{c} \begin{alignat*}{2} 5&x+&1&y=20\\-5&x-&10&y=-65\end{alignat*} \\ \hline \begin{alignat*}{2} \ \ \ 0x-9y&=-45 \\ y&=5 \end{alignat*} \end{array} \] Podstawiamy "y" do pierwszego równania i wyliczamy niewiadomą "x": \[ \begin{align*} 5x+5&=20 \\ 5x&=15 \\ x&=3 \end{align*} \]

Przykłady

W pewnej szkole pracuje \$18\$ nauczycieli. Stosunek liczby mężczyzn do liczby kobiet wynosi \$2:7\$. Ile kobiet i ile mężczyzn pracuje w tej szkole?

x: liczba mężczyzn pracujących w szkole

y: liczba kobiet pracujących w szkole

\[ \begin{cases} \dfrac{x}{y} = \dfrac{2}{7} \\ x+y=18 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} 7x=2y \\ x+y = 18 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} 7(18-y)=2y \\ x= 18 - y \end{cases} \] \[ \begin{cases} 126-7y = 2y \\ x = 18 - y \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} 126=9y \\ x=18-y \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} y=14 \\ x =4 \end{cases} \]

Odp: W szkole uczy 4 mężczyzn i 14 kobiet.

\$80\%\$ pewnej liczby stanowi połowę drugiej liczby. Suma podanych liczb wynosi \$117\$. Znajdź te liczby.

x, y: dwie szukane liczby

\$0.8x = \frac{4}{5}x\$: 80% procent jednej liczby

\$\frac{1}{2}y\$: połowa drugiej liczby

\$x+y=117\$: suma szukanych liczb

Z jednego warunku mamy, że 80% pewnej liczby stanowi połowę drugiej liczby:

\[ \frac{4}{5}x = \frac{1}{2}y \]

Z drugiego warunku mamy, że suma liczb wynosi 117:

\[ x+y=117 \]

Łącząc warunki rozwiązujemy układ równań:

\[\begin{cases} \dfrac{4}{5}x = \dfrac{1}{2}y \\ x+y=117 \end{cases} \] \[\begin{cases} \dfrac{4}{5}x = \dfrac{1}{2}y \ /*10 \\ x+y=117 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} 8x = 5y \ /-5y \\ x + y = 117 \ /*5 \end{cases} \Leftrightarrow \begin{cases} 8x-5y=0 \\ 5x + 5y = 585 \end{cases} \] \[ \def\arraystretch{1} \begin{array}{c} \begin{alignat*}{2} 8&x-&5&y=0 \\ 5&x + &5&y = 585 \end{alignat*} \\ \hline \begin{alignat*}{2} \ \ \ 13x + 0y &= 585 \\ 13x&=585 \\ x&=45 \end{alignat*} \end{array} \] Podstawiamy "x" do pierwszego równania i wyliczamy niewiadomą "y": \[ \begin{align*} 8*45-5y &= 0 \\ 360&=5y \\ y&=72 \end{align*} \]

Odp: Szukane liczby to \$45\$ i \$72\$.